Χαλίτζια
Ονομασία που πρέπει να προστατεύεται ως ονομασία προέλευσης ή γεωγραφική ένδειξη
Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias
Περιγραφή του προϊόντος
Τα Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias είναι λευκά τυριά μαλακού έως ημίσκληρου τύπου που παρασκευάζονται νωπό αιγινό γάλα που έχει υποστεί θερμική επεξεργασία, πυτιά (εξαιρουμένης της πυτιάς που προέρχεται από το στομάχι των χοίρων) και αλάτι. Τα Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias ωριμάζουν μέσα σε άλμη ορού για τουλάχιστο σαράντα (40) ημέρες από το χρόνο παραγωγής τους προτού να είναι διαθέσιμα προς κατανάλωση. Τα Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias διατίθενται στην αγορά σε διάφανη συσκευασία που περιέχει πολλά τεμάχια τυριών μαζί τα οποία καλύπτονται από άλμη ορού. Λόγω του ακανόνιστου σχήματος τα Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias παρουσιάζουν ένα εύρος διακύμανσης στο βάρος κάθε τεμαχίου που κυμαίνεται από 20 έως 80 γραμμάρια περίπου.
Φυσικά χαρακτηριστικά:
Χαρακτηρίζονται από το βοτσαλωτό τους σχήμα, το κατάλευκο τους χρώμα και τις ακανόνιστου μεγέθους τρύπες στην επιφάνεια τους, που προσδίδουν μια τραχεία όψη στα τεμάχια των τυριών Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias
Χημικά χαρακτηριστικά:
- Λίπος επί ξηρού: ελάχιστο 43%
- Υγρασία: μέγιστο 56%
- Αλάτι: μέγιστο 4,5%
Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά:
Τα Χαλίτζια Τηλλυρίας/Halitzia Tillirias έχουν μαλακή έως ημίσκληρη και σχετικά εύθρυπτη υφή με χαρακτηριστικές τρύπες ανόμοιου μεγέθους και σχήματος. Η γεύση τους χαρακτηρίζεται από μια υπόξινη φρεσκάδα, με άρωμα λεμονιού και ελαφρώς αλμυρή.
Καθορισμός της γεωγραφικής περιοχής που οριοθετείται σε σχέση με τον δεσμό
Η οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή ορίζεται στα διοικητικά όρια των κοινοτήτων Κάτω Πύργος Τηλλυρίας, Πηγαίνια, Παχύαμμος, Πάνω Πύργος Τηλλυρίας και Μοσφίλι. Οι κοινότητες αυτές ανήκουν στην περιοχή Τηλλυρίας.
Σύκα
Τα παστά σύκα Τηλλυρίας είναι σύκα τα οποία καπνίζονται με θειάφι και αποξηραίνονται στον ήλιο.
Είναι μικρού μεγέθους, άσπρα και μαλακά με γλυκιά γεύση και παρασκευάζονται κατά τους μήνες Ιούλιο – Σεπτέμβριο.
Πήραν το όνομά τους από την περιοχή, στην οποία κυρίως παράγονται.
Μέθοδος παραγωγής:
Χρησιμοποιείται η ντόπια ποικιλία σύκων που απαντάται στην Τηλλυρία και ονομάζεται “κούτσινο”.
Τα σύκα αφήνονται να υπερωριμάσουν, μαζεύονται και τοποθετούνται σε ειδικά δωμάτια ή δοχεία (κλίβανοι) για να καπνιστούν. Το κάπνισμα γίνεται με το άναμμα θειαφιού και διαρκεί περίπου 24 ώρες. Στη συνέχεια, τα καπνισμένα σύκα αποξηραίνονται στον ήλιο για 7-10 μέρες και ακολούθως βυθίζονται σε πολύ ζεστό νερό για να πλυθούν. Αφήνονται να στεγνώσουν και συσκευάζονται.
Δεν έχουν εντοπιστεί μέχρι στιγμής ιστορικές πηγές. Σύμφωνα με τους
τοπικούς παραγωγούς, η τεχνογνωσία παραγωγής του προϊόντος έχει μεταφερθεί από γενιά σε γενιά μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με την Θ. Κυπριανού (2000), τα σύκα της ποικιλίας “κούτσινα” τα οποία καλλιεργούνται κυρίως στην Τηλλυρία, θεωρούνται τα πιο σπουδαία και από αυτά παρασκευάζονται στην Τηλλυρία τα “παστόσυκα”.
Χαρούπια
Η χαρουπιά (ξυλοκερατιά, τερατσιά) ανήκει στην οικογένεια Leguminosae. O χώρος καταγωγής του φυτού είναι η Μέση Ανατολή και αποτελεί σημαντικό στοιχείο της μεσογειακής χλωρίδας.Στην Κύπρο η χαρουπιά καλλιεργείται από πολύ παλιά και αποτελούσε μία από τις κύριες πηγές εισοδήματος των κατοίκων καθώς κατατασσόταν ως ένα από τα πιο σημαντικά εξαγώγιμα προϊόντα, το οποίο, λόγω της συμβολής του στην εισαγωγή συναλλάγματος, ονομαζόταν «μαύρος χρυσός» της Κύπρου.Η χαρουπιά είναι δέντρο θερμών και ξηρών περιοχών και μπορεί να ευδοκιμήσει και να αποδώσει ικανοποιητικά σε θερμές, υποτροπικές περιοχές.Στην Κύπρο η χαρουπιά καλλιεργείται με επιτυχία σε εδάφη ξηρά, πετρώδη και ασβεστολιθικά. Έτσι αξιοποιούνται περιοχές ξηρές και άγονες, που η γεωργική τους εκμετάλλευση με άλλα είδη είναι αδύνατη.Στην Κύπρο υπάρχουν τρεις κατηγορίες χαρουπιάς. Oι άγριες, οι οποίες είναι δέντρα με λεπτούς κορμούς, μικρά φύλλα και μικρή έως ελάχιστη παραγωγή μικρού μεγέθους χαρουπιών. Χρησιμοποιούνται συνήθως ως σπορόφυτα για εμβολιασμό σε αυτά των επιθυμητών ποικιλιών. Οι αποστολίτικες είναι δέντρα μη εμβολιασμένα και με καρπούς καλύτερους από τις άγριες χαρουπιές. Τέλος, οι ήμερες χαρουπιές είναι τα εμβολιασμένα δέντρα.Η δημιουργία, ανάπτυξη και ωρίμαση του καρπού διαρκεί σχεδόν ένα ολόκληρο χρόνο, από τη στιγμή που λαμβάνει χώρα η άνθιση μέχρι και τον Αύγουστο του επόμενου έτους, και διακρίνεται σε τρία στάδια: Το πρώτο στάδιο ξεκινά από το τέλος του φθινοπώρου και ολοκληρώνεται μέχρι τον χειμώνα, όπου παρατηρείται πολύ βραδεία ανάπτυξη του καρπού. Το δεύτερο στάδιο διαρκεί καθόλη τη διάρκεια της άνοιξης μέχρι και την έναρξη του καλοκαιριού, όπου παρατηρείται πολύ ταχεία ανάπτυξη του καρπού. Κατά το τρίτο στάδιο (Ιούλιος- Αύγουστος) λαμβάνει χώρα η ωρίμαση η οποία συνοδεύεται με πολύ αργή ανάπτυξη του καρπού.Έτσι, ανάλογα με τη μορφή στην οποία θα διατεθούν, τα χαρούπια έχουν και την ανάλογη χρήση. 1) Για ανθρώπινη κατανάλωση: Τρώγονται αυτούσια είτε με τη μορφή διάφορων παρασκευασμάτων. Παραδοσιακά παρα σκευά σματα στην Κύπρο είναι το «παστέλλι» και το «τερατσόμελο». Επίσης, ύστερα από καβούρδισμα και άλεσμα, παρασκευάζεται σε βιομηχανική βάση η χαρουπόσκονη που χρησιμοποιείται διεθνώς στη ζαχαρο πλα στική, κυρίως ως υποκατάστατο του κακάο. 2) Για διατροφή των ζώων: Τα χαρούπια, λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε υδατάνθρακες και φυτικές ίνες και της χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρές ουσίες θεωρούνται ιδανικά για χρήση τους ως ζωοτροφές. Χρησιμοποιούνται είτε ολόκληρα είτε αλεσμένα, αυτούσια ή σε μίγματα με άλλα είδη ζωοτροφών. 3) Για βιομηχανική χρήση: Από τον πυρήνα των χαρουπιών, μετά από αποφλοίωση και άλεσμα, εξάγεται το κόμμι, που έχει πάρα πολλές χρήσεις όπως για παράδειγμα στη βιομηχανία τροφίμων, καλλυντικών, φαρμάκων, φωτογραφικών φιλμ, σπίρτων, μπογιών, μελανιών και συγκολλητικών γομών.
Παπουτσόσυκα
Το παπουτσόσυκο είναι από τα πλέον νόστιμα καλοκαιρινά φρούτα. Έχει τη δυνατότητα να σε ξεδιψάσει, καθώς έχει μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό (87.5%). Το International Journal of Food Science and Nutritio, αναφέρει ότι το παπουτσόσυκο είναι μια καλή πηγή σε πολλές σημαντικές ανόργανες ουσίες. (Ασβέστιο, κάλιο, μαγνήσιο και φώσφορο). Ο σπόρος του παπουτσόσυκου περιέχει λινελαϊκό οξύ, ένα ουσιαστικό λιπαρό οξύ με πολυάριθμα οφέλη για την υγεία. Η θρεπτική και η φαρμακευτική αξία του παπουτσόσυκου είναι μεγάλη, καθώς είναι πλούσιο σε μαγνήσιο και το αμινοξύ ταυρίνη, ουσίες οι οποίες είναι σημαντικές για την υγεία του εγκεφάλου και της καρδιάς. Είναι επίσης πλούσιο σε φλαβονοειδή, αντιοξειδωτικές ουσίες που δρουν κατά του καρκίνου και των καρδιοπαθειών. Τα παπουτσόσυκα περιέχουν ισχυρά αντιοξειδωτικά, δρουν προστατευτικά σε διάφορους ιστούς και όργανα: στις αρτηρίες και τα νεύρα, στους οφθαλμούς και τις αρθρώσεις.
